Nastao u dobar Hladnog rata, bombarder B2 Spirit osmišljen je pre svega s ciljem da, uz mogućnost nošenja kako konvencionalnog tako i nuklearnog oružja, probije sovjetsku vazduhoplovnuodbranu. Ipak, nedugo nakon probnog leta tokom 1989. godine, dogodio se pad Berlinskog zida, a zatim i završetak Hladnog rata, te B2 nikada nije dobio priliku pokušati zaći u ruski vazduhoplovni prostor.
Prva letelica isporučena je tokom 1993. godine vojnoj bazi Whiteman u Missouriju, gde je i danas u upotrebi, dok se prva upotreba ovog bombardera dogodila tokom rata na Kosovu, 1999. godine.
PROČITAJTE: SPEKTAKULARNO: Pogledajte VIDEO kako “pod ručnom” poleće Mig 29!
Kao jedan od najsofisticiranijih aviona, B2 može da dosegne bilo koju metu, da dopuni gorivo u vazduhu i zatim se vrati u bazu. Uz to, nijedan B2 nikad nije izgubljen tokom borbe s nekom protivničkom letelicom.
"Zaista je jedinstven, nikada nijedan avion pre njega nije ovako revolucionarno dizajniran", kaže Rebeka Grant, stručnjak za vazduhoplovstvo u izjavi za Si-En-En.
Prvi dizajn
Međutim, konceptualno rešenje aviona bez klasičnog trupa, krila ili bilo kojih drugih izbočina, odavno je poznato u svetu avijacije i seže u doba pre Prvog svjetskog rata.
Pionirski projekti ovog tipa na američkom tlu vezani su za vazdugoplovnog dizajnera i industrijalca Džeka Nortropa čije su letelice, preteče "letećeg krila", s propelerskim motorima, prvi put poletele tokom 1940. godine.
Nortropov rad kulminirao je izradom modela YB-49 tokom 1947. godine, prvom letelicom na mlazni pogon koja je sledila dizajn "letećeg krila". Iako je bio daleko ispred svog vremena, projekat je zbog tehničkih poteškoća ubrzo napušten. Ipak, nekoliko decenija kasnije, rad na YB-49 poslužio je kao polazna osnova Nortropu za početak novog projekta koji će dovesti do stvaranja B2 modela. Među sličnostima između ovih letelica iz različitih epoha avijacije, naročito se ističe način na koji izvode napad kao i identične dimenzije raspona krila.
Tehnologija "nevidljivosti"
Model B2 jedan je od tri strateška bombardera koji su u upotrebi u Američkom vojnom zrakoplovstvu, s modelom Rockwell B-1 Lancer, kao i čuvenom letelicom iz pedesetih godina prošlog veka, Boing B-52 Stratfortress.
I dok se B-52 temeljio na ideji o bombarderu koji leti toliko visoko da izmiče dometu protivvazduhoplovnih projektila, model B-1 pokušao je da primeni potpuno suprotnu taktiku niskog i brzog leta kako bi time otežao radaru mogućnost lociranja. S jedne strane, nijedna od ovih strategija nije davala željene rezultate, a s druge strane, rast tenzija Hladnog rata stvarao je potrebu za pouzdanim sredstvom nuklearnog odvraćanja, pa je definisan cilj stvaranja bombardera sposobnog da nosi atomsko oružje i istovremeno biti nevidljiv protivničkoj vazduhoplovnoj odbrani.
PROČITAJTE: (UZNEMIRUJUĆI VIDEO) U Ivanjici automobilom pokosio čoveka na ulici, pa pobegao
Ono što se činilo kao san, postalo je stvarnost tokom 70-ih godina prošlog veka, otkrićem tehnologije "nevidljivosti", koja letelicu čini neprimetnom protivničkim radarima.
"Misija B2, u vremenu kada je nastao, bila je prvenstveno da "umakne" ruskoj vazduhoplovnoj odbrani i to, kako projektilima zemlja-vazduh, tako i njihovim najboljim borbenim avionima, a to je njegova misija i danas: da može pobeći najboljoj protivvazduhoplovnoj odbrani gde god je to potrebno", kaže Grant.
Kako bi se postigao taj efekat, izrada ovog aviona uključila je različite tehnološke trikove uz pomoć kojih se letelica može sakriti u prostoru.
"Za početak, tu je njegov oblik, kojim se izbegava detekcija radara", nastavlja Grant.
Radar ga ne može uloviti
Radar, izum iz razdoblja Drugog svetskog rata, funkcioniše po principu slanja energetskog impulsa u vazduh i čekanja da se isti odbije o objekat poput aviona, a potom i vrati odakle je poslan. Intenzitet i ugao pod kojim se val vraća, otkriva lokaciju i dimenzije mete. Za razliku od drugih letelica, dizajn B2 je takav da ne uključuje veće vertikalne oblike poput avionskog repa, koje bi radarski valovi mogli da uhvate. Zapravo, njegova glatka vanjština konstruirana je tako da može da rasprši ove valove u potpunosti, tako da se nijedan ne vrati u radarski sistem, čineći avion jednako upadljivim za radar kao da se radi o nekoj ptici. Ironično, ovi principi prvi put su izneseni u knjizi ruskog fizičara Pyotra Ufimtseva iz 1962. godine, koju su sovjetske vlasti smatrale nevažnom za nacionalnu sigurnost.
PROČITAJTE: "SAMO JEDNOM SMO SPAVALI, MALO JE BOLELO" Ivan (10) napravio dete Dariji (13), hoće da zadrže bebu
"Ova letelica izrađena je od materijala i premaza koji su sposobni apsorbirati radarske zrake, a takođe nije moguće uočiti ni njegov motor, koji su konstruktori smestili u zadnji deo bombardera kako ne bi emitirao veću količinu topline koja predstavlja signal za radar. Uz to, ova letelica je toliko tiha da je čujete tek kada je odavno preletela prostor iznad vas", dodaje Grant.
Ovi dodaci, poznatiji kao tehnologija "nevidljivosti", nisu celo vreme u funkciji, već se aktiviraju u trenucima kada avion treba postati "nevidljiv". Da bi se ova opcija aktivirala, pilot treba da pritisne dugme pod oznakom PEN (penetrate enemy defence) iza kog se krije zapovest za prolazak kroz protivničku vazduhplovnu obranu.
Dva dana u vazduhu
Misije B-2 trajale su najduže 44 neprekidna sata - poput one kada je avion 2001. letio iz Misurija u Avganistan tokom operacije Trajna sloboda - zbog čega iza kokpita postoji prostor gde se jedan od dva pilota može odmoriti, s prostorima za čuvanje i grejanje hrane, a tu je i toalet.
Iako u borbi nije izgubljen nijedan B-2, on čak nema ni oružje za odbranu. Jedan avion je uništen tokom nesreće koja se dogodila 2008, kada se vrlo brzo srušio nakon poletanja iz zračne baze Andersen u Guamu, s tim da se pilot katapultirao na vreme i nije bilo ljudskih žrtava. Drugi B-2 je delimično oštećen nakon požara u 2010. godini i prošao je velike popravke pre nego što je vraćen u upotrebu.
PROČITAJTE: VIC DANA Važna je tehnika
Svaki B-2 avion je nazvan po nekoj od američkih država, poput naziva Duh Misurija, i spadaju u grupu aviona koji su najskuplji za održavanje, a potrebno je na desetine sati servisiranja za svaki sat leta. Delikatna površina aviona, koja pruža dodatnu nevidljivost, mora se čuvati na hladnoj temperaturi, što zahteva klimatizovane hangare i dodatno povećava visoke operativne troškove.
Na 21 primjerak B-2 modela, koliko je do sada napravljeno, trebaju se rasporediti svi troškovi programa istraživanja i razvoja, koji bi bili mnogo manji da je više aviona.
"Ovako njihova cena prelazi 2 milijarde dolara po komadu, što bi bilo mnogo manje da su napravljena 132 planirana aviona", kaže Grant.
